مطالعات روانشناسي

زوجيني كه تصميم براي تشكيل زندگي مشترك مي‌گيرند براي داشتن فرزند برنامه‌ريزي مي‌كنند، اما به علت مشكلات فراوان جامعه و تغيير نگرش در سبك زندگي و... تك فرزندي يك انتخاب رايج ميان آنان شده است، به طوري كه چندين سال پيش، داشتن خانواده‌هاي بزرگ مزيت محسوب مي‌شد و اين عمدتا به اين دليل بود كه كودكان در سنين پايين براي كمك به تأمين معاش خانواده شروع به كار مي‌كردند و حتي مي‌توان گفت امروزه برخي ديگر تمايلي براي پدر و مادر شدن ندارند.

البته تك فرزندي علل ديگري هم دارد كه مي‌توان به بالا رفتن سن ازدواج، شاغل بودن مادر، نبود قوانين و امنيت شغلي مناسب براي مادراني كه باردار مي‌شوند، ترس از مسئوليت پذيري، شرايط اقتصادي حاكم بر خانواده‌ها و كوچك شدن محيط خانه در سال‌هاي اخير اشاره كرد.

ترويج اين مسأله از زماني شروع شد كه زوجين گمان كردند با داشتن فقط يك بچه هم خودشان به عنوان والد سود مي‌كنند و هم فرزند يكي يك دانه‌شان مزه زندگي را مي‌فهمد و پرورش يك فرزند در شرايط مناسب را بهتر از بزرگ كردن چند كودك در شرايط نامساعد دانستند، اما گروهي هم مخالف با اين عقيده هستند.

در حقيقت، تك فرزندان تنها، خود محور، لوس و خودخواه هستند؛ آن‌ها هميشه مورد توجه بوده و تمايل بيشتري به بازي با دوستان خيالي دارند. اين افراد در ارتباطات اجتماعي خود با مشكل مواجه مي‌شوند و بيشتر در معرض بيماري هستند، با اين حال اين ويژگي‌ها هميشه در همه تك فرزندان نيست.

برخي از مزاياي داشتن يك فرزند

- كودك به والدين خود بسيار وابسته مي‌شود و رابطه خوبي با آن‌ها دارد.
- تنها كودك توجه پدر و مادرش را به خود جلب مي‌كند.
- كودك مجبور نيست با خواهر و برادر ديگر خود براي جلب توجه والدين رقابت كند.
- كودك با خواهر يا برادر ديگر خود مقايسه نمي‌شود (به عمد يا نه).
- كودك مسئوليت پذير، مستقل و با اعتماد به نفس است.

برخي از معايب داشتن يك فرزند

-كودك كسي را ندارد كه با او بزرگ شود.
- او تحت فشار است تا خوب عمل كند يا در مدرسه و فعاليت‌هاي ديگر بهتر باشد.
- والدين كودك تمايل به مراقبت زياد دارند.
- كودك از توجه زياد ممكن است از دست والدين خسته شود.
- كودك ممكن است زمان بيشتري براي دوست پيدا كردن داشته باشد.
- كودك ممكن است تحت فشار براي مراقبت از والدين مسن قرار گيرد.
- كودك هرگز تجربه داشتن خواهرزاده و برادرزاده را در آينده نخواهد داشت، در حالي كه اين مزايا و معايب عمدتا روي كودك متمركز بوده و والدين نيز از تصميم خود براي داشتن تنها يك كودك، ناراحت هستند.
-اين افراد نمي‌توانند از اشتباهات برادر يا خواهر بزرگ‌تر خود درس و عبرت بگيرند: خواهر و برادر بزرگ‌تر اشتباهات زيادي مرتكب مي‌شوند كه مي‌توانند از آن‌ها الگو بگيرند.
- تك فرزندان دوستي در اطراف خود ندارند: هميشه دوست دارند كسي را داشته باشند كه با آن‌ها بازي كند و هم صحبت شود.

در اين راستا مسعود نويدي مقدم روانشناس در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره تك فرزندي اظهار كرد: اينكه فردي تنها فرزند خانواده باشد نمي‌تواند تفاوتي ميان ديگر همسالان خود كه در خانواده‌هاي چندفرزندي پرورش پيدا كرده‌اند، ايجاد كند.

وي با استناد به تحقيقات انجام شده و گفته‌هاي پروفسور نيومند روانشناس اجتماعي بيان كرد: هيچ تفاوت بارزي در تك فرزندان با ديگر همسالان خود وجود ندارد مگر در مواقعي...، البته كه آوردن فرزند ديگر بار مسئوليت تك فرزند را كمتر مي‌كند و اكثر تك فرزند‌ان به دنبال برآورده كردن آرزو‌هاي والدين هستند تا آرزو‌هاي خود و اين سبب ايجاد فشار در آن‌ها مي‌شود.

اين روانشناس بر اين باور است كه درصدي از تك فرزند‌ان مستقل و درصدي هم وابسته هستند، اما شكنندگي در آن‌ها وجود دارد و بسياري از اوقات فرصت كمتري براي همدلي و هم صحبتي با كسي را دارند، به خصوص زماني كه والدين سن‌شان بالاتر مي‌رود البته بايد گفت در اسلام هم تاأكيد به توليدمثل شده است و آيه‌هايي مبني بر فرزندآوري وجود دارد.

امروزه تصميم گيري براي والد شدن و برنامه ريزي براي اينكه چند كودك داشته باشيد يك امر مهم است، اما هميشه بايد به خاطر داشته باشيد كه هر كودكي كه پرورش مي‌دهيد مستلزم داشتن مجموعه‌اي از مسئوليت‌ها است حتي اگر در يك خانواده دوست داشتني بزرگ شويد، تضميني نيست كه وقتي نوبت شماست كه فرزندتان را بزرگ كنيد، موفقيت مشابهي داشته باشيد.

يك تصور غلط و رايج در مورد اعتياد به مواد مخدر وجود دارد كه اين معضل صرفا روي زندگي فرد مصرف كننده تأثير مي‌گذارد و او به جز خود، به هيچكس ديگري آسيب نمي‌رساند كه در حقيقت اين موضوع بهانه‌اي براي مصرف كنندگان مواد مخدر است كه براي توجيه اعتياد خود استفاده مي‌كنند.

اعتياد به مواد مخدر، نه تنها پديده‌اي يك نفره نيست و تأثير دومينويي روي زندگي اطرافيان ايجاد مي‌كند، بلكه يك معضل اجتماعي است كه باعث عادي سازي مصرف مواد مخدر مي‌شود و افراد جامعه و خانواده‌ها را تحت تأثير قرار مي‌دهد.

فردي كه به دليل مصرف مواد مخدر, از وظايف و مسئوليت‌هاي خود غفلت مي‌كند، نه تنها روي شغل، تحصيل كودكان يا امنيت مالي خانواده, بلكه مي‌تواند روي محيط خارج از بستگان درجه يك خود نيز تأثير منفي بگذارد، چراكه دوستان و يا اعضاي جامعه از حضور نداشتن و يا همراهي نكردن اين فرد در حيطه‌هاي مختلف رنج مي‌برند.

اعتياد مي‌تواند روي سلامتي كوتاه مدت و بلند مدت افراد نيز تأثيراتي داشته باشد كه از آن جمله مي‌توان به مرگ به عنوان ماندگارترين اثر اعتياد به مواد مخدر اشاره كرد، چرا كه به دليل افزايش تحمل, منجر به مصرف بيش از حد فرد مي‌شود.

ارتباط بين اعتياد و جرم

ارتباط قطعي ميان جرم و مواد مخدر وجود دارد كه عمدتا باعث پديد آمدن يك شرايط غيرقانوني مي‌شود، چرا كه نه تنها حمل بسياري از  موادمخدر غيرقانوني است، بلكه اگر فرد مصرف كننده تحت تأثير آن‌ها قرار گيرد, مي‌تواند به ارتكاب جرايم ديگري نيز ترغيب شود.

انواع جرايمي كه فرد ممكن است هنگام مصرف مواد مخدر مرتكب شود, گسترده هستند و به عوامل متعددي بستگي دارند، امّا قدر مسلّم اين است كه مصرف كنندگان مواد مخدر در مقايسه با ديگر افراد جامعه, بيشتر مرتكب جرم مي‌شوند كه از آن جمله مي‌توان به جرايمي چون سرقت‌هاي كوچكي اشاره كرد كه مصرف كننده‌ها براي به دست آوردن مواد مخدر دست به آن‌ها مي‌زنند.

چگونه توانبخشي مواد مخدر مي‌تواند باعث بهتر شدن جامعه شود؟

در جامعه, دو گروه از افراد وجود دارند، گروهي كه معتقدند درمان اعتياد بايد به همه افراد جامعه آموزش داده شود و گروهي ديگر كه فكر مي‌كنند نبايد به اعتياد به مواد مخدر به عنوان يك معضل جنايي نگاه كرد، از اين رو مهم نيست كه چه كسي از اعتياد رنج مي‌برد يا اصلا اين موضوع جنايي است يا خير، چرا كه با درمان مناسب, مي‌توان به اعتياد خود غلبه كرد و دوباره فرد مفيدي براي جامعه خود بود.

با توجه به اينكه روند توانبخشي مواد مخدر به سرعت در حال پيشرفت است، بسياري از مصرف كنندگان، اقدامات لازم را براي مقابله با اعتياد خود انجام داده‌اند و توانسته‌اند با به دست آوردن مشاغل خارق العاده، به افراد مهم و ستون‌هاي محكمي در جوامع خود تبديل شوند.

برخي از گزارش‌هاي دادگاه‌هاي خانواده و آمار طلاق‌ها حاكي از آن است كه آمار خيانت به همسران در جوامع مختلف بنا به دلايل گوناگون، در حال افزايش است كه از جمله دلايلي كه روانشناسان براي اين موضوع برشمرده اند مي‌توان به سردي روابط، انتقام گرفتن از همسر، اختلال روانشناختي و... اشاره كرد.

خيانت، پديده‌اي است كه در ساليان گذشته، بيشتر از طرف مردان صورت مي‌گرفت، امّا مطالعات جديد ثابت كرده اند كه اخيرا، زنان هم به اين ناهنجاري اجتماعي روي آورده اند كه نه تنها براي زوجين بلكه براي جامعه نيز تبعاتي را در پي خواهد داشت.

راحيل شمسايي، روانشناس،  با اشاره به اين كه، اخيرا، مسئله خيانت بسيار شايع شده است و جزو مسائل و مشكلات پيچيده اتاق درمان روانشناسي محسوب مي‌شود، اظهار كرد: مسئله خيانت به قدري پيچيده است كه روانشناسان معمولا در درمان خيانت به صورت سيستمي عمل مي‌كنند.

اين روانشناس در رابطه با تفاوت خيانت و ازدواج مجدد گفت: گاهي اتفاق مي‌افتد كه يك مرد، همسر دوم اختيار مي‌كند و زن اول در جريان ارتباط وي است كه در حقيقت، اين خيانت محسوب نمي‌شود، امّا وقتي كه ارتباط كلامي، پيامي، احساسي و جنسي در قالب پنهاني باشد خيانت است.

شمسايي افزود: فرد خيانت كار در ابتدا دليل خيانت خود را متوجه نمي‌شود چرا كه معمولا اين خيانت از روابط‌ بسيار سطحي به وجود مي‌آيد و فرد به تدريج و آرام آرام، در اين مسير پيش مي‌رود كه اصولا به دليل وجود خلا‌هاي عاطفي يا دروني افراد است كه اين مردان و زنان به سمت فرد ديگري سوق پيدا مي‌كنند كه اين اتفاق در آقايان، بيشتر به صورت روابط همكاري رخ مي‌دهد.

وي بيان كرد: زماني كه ارتباط‌هاي يك آقا با همكارانش بيشتر مي‌شود، جايي متوجه خيانت مي‌شود كه ديگر توانايي بيرون آمدن از باتلاق خيانت را ندارد و اين رابطه براي همسرشان آشكار شده است. در واقع، فردي كه خيانت مي‌كند متوجه اين كار خود است، امّا اين رابطه براي او احساس خوشايندي به همراه دارد كه ممكن است بعدا احساس پشيماني كند.

شمسايي تصريح كرد: برون ريزي خشم براي هر فردي متفاوت است و نكته‌اي كليدي در درمان طرفين خيانت محسوب مي‌شود. زيرا گاهي افراد براي بروز خشم خود، فحش و ناسزا مي‌گويند و گاهي هم اين موارد به كشتن طرف مقابل مي‌انجامد و آمار و ارقام حاكي از آن است كه ۹۰ درصد آمار قتل مردان توسط همسرانشان به دليل خيانت بوده كه اين موضوع ناشي از خشم شديد زنان از اين اتفاق است.

وي با اشاره به اين كه زنان در ارتباط‌هاي خود به دنبال سرِنخ‌هاي خيانت هستند و سعي مي‌كنند سابقه طرف مقابل خود را متوجه شوند و به دست آورند، خاطرنشان كرد: شايد برخي از زوجين در زندگي مشترك خود به دنبال اين هستند كه با شخصي صحبت كنند و يا سعي دارند آبروي طرف مقابل را ببرند.

اين روانشناس اذعان كرد: مردي كه همسرش به او خيانت مي‌كند، احساس حقارت و بي كفايتي به او دست مي‌دهد چرا كه اقتدار وي در خانه زير سوال مي‌رود كه اين تجربه‌اي دردناك براي او خواهد بود.

شمسايي در رابطه با نحوه رفتار ديگران نسبت به فردي كه به او خيانت شده، گفت: صحبت‌ها و سركوفت‌هاي اطرافيان به دليل خيانت باعث مي‌شود كه به نوعي، حالت قرباني شدن به زن و مرد دست مي‌دهد كه اين موضوع باعث مي‌شود به هر دو طرف آسيب جدي وارد شود. از اينرو، توصيه مي‌شود مسائل خيانت، حتي الامكان بين دو يا سه نفرحل شود. يعني فردي كه خيانت مي‌كند، به او خيانت شده و فردي كه وارد زندگي زوجين شده است.

وي در رابطه با بازسازي روابط زوجين پس از خيانت ادامه داد: روانشناسان، پس از بروز خيانت، آغاز به بازسازي روابط مي‌كنند كه در اين ميان بايد تاكيد كرد اگر زوجين، قبل از خيانت، رابطه خوبي با يكديگر داشته باشند مي‌توان پس از اين اتفاق هم، رابطه زوجين را با صحبت كردن با آن‌ها در خصوص ارزش‌هاي زندگيشان كه شامل دوست داشتن، فرزند و... صحبت و اصلاح كرد.

اين روانشناس افزود: در خيانت دو نكته وجود دارد كه يكي بخشيدن فرد خيانتكار توسط فرد خيانت ديده است و ديگري، تواضع و فروتني فرد خيانتكار است. چرا كه اگر فرد خيانتكار از خود تواضع نشان دهد و ابراز پشيماني كند و زندگي خود را دوست داشته باشد نه تنها مي‌توان به آن فرد كمك كرد تا تمام صدمه‌ها جبران شود بلكه مي‌توان به آن فرد خيانت ديده هم كمك كرد تا بتواند رابطه خود را با همسرش بازسازي كند.

شمسايي با بيان نحوه بررسي يك خيانت به منظور بازسازي روابط زوجين تاكيد كرد: يك خيانت بايد از نظر‌هاي مختلفي چون؛ مسائل جنسي، ارتباطي، اقتصادي و... مورد بررسي قرار گيرد تا راهكار‌هاي بازسازي رابطه و پر شدن خلا‌ها پيدا شوند و پازل دو طرف به شكل خوبي چيده شود.

وي خاطرنشان كرد: افرادي كه خيانت مي‌كنند و مورد خيانت قرار مي‌گيرند بايد پس از مراجعه به روانشناس و مشاور، تكليف را با خودشان مشخص كنند و اميد را در خود زنده كنند تا بتوانند زندگي خود را دوباره، آن طور كه مي‌خواهند بسازند.

نورالله شيخ پور، رئيس مركز مشاوره و خدمات روان شناختي آموزش و پرورش استان كرمان گفت: مطالعات متعدد جامعه شناختي و روانشناختي در زمينه علت شناسي رفتار‌هاي نوجوانان و جوانان بزهكار، فراري از خانه يا دچار سو مصرف مواد و ... نشان مي‌دهد كه علت اصلي اينگونه رفتار‌ها در نوع رفتار والدين با يكديگر و اصول تربيتي‌شان در قبال فرزندان نهفته است.

اوافزود: خشونت، نداشتن تعادل رفتاري - تربيتي، كمبود محبت و طرد فرزندان، تبعيض در بين فرزندان، اعتياد، فقر، ناآگاهي والدين درباره نقش تربيتي خويش و ناديده گرفتن نياز‌هاي متناسب با روز كودك و نوجوان از علت‌هاي اصلي تعارضات والدين با فرزندان است.

شيخ پور با بيان اينكه اعتياد پدر يا مادر تاثيرات ويرانگري بر روي كودكان مي‌گذارد، تصريح كرد: اعتياد پدر و مادر باعث ترس يا احساس شرم و خجالت از ارتباط و فعاليت‌هاي مشترك با دوستان مي‌شود و فرزندان به خاطر سردرگمي درخصوص چگونگي رفتار با پدر يا مادر، از محيط خانه گريزان هستند.

رئيس مركز مشاوره و خدمات روان شناختي آموزش و پرورش استان كرمان گفت: كودكان والدين معتاد معمولا نمي‌توانند به ديگران اعتماد كنند، ارزش‌هاي اجتماعي را به درستي پذيرا نبوده و با همسالان عادي خود سازگاري ندارند.

شيخ پور افزود: خانه براي اين گروه از دانش آموزان محيطي امن نيست و مكاني خطرناك به حساب مي‌آيد، چون ممكن است رفتار فرد معتاد هر لحظه به شدت تغيير كند و فرزند در ارتباط با والدين خود احساس سردرگمي و اضطراب كند، زيرا خود به خود يكي از آن‌ها (پدر يا مادر) را دوست دارد و از ديگري بيزار است.

او افزود: اين گروه از كودكان در معرض آسيب معمولا دچار ترك تحصيل يا افت تحصيلي و يا جذب همسالان بزهكار مي‌شوند.

شيخ پور بيان كرد: كودكاني كه والدين آن‌ها معتاد هستند رفتار‌هايي از قبيل وظايف و مسئوليت‌هايي كه قبلا بر عهده فرد معتاد بوده است را بر عهده مي‌گيرند، تلاش مي‌كنند تا وجود اعتياد در خانواده را از ديگران پنهان كرده و حتي خودشان نيز اين مشكل را انكار مي كنند؛ چرا كه پذيرش اين موضوع براي آن‌ها بسيار دشوار است.

زينب آقاجري كارشناس روانشناسي گفت: طلاق، واژه‌اي است كه در گذشته كمتر بر سر زبان‌ها بوده، اما امروزه در بين مردم، عادي به نظر مي‌رسد هرچند اين اتفاق در بعضي از موارد نه تنها اشتباه نيست بلكه براي زن و مرد ضروري خواهد بود.

او افزود: والديني كه صاحب فرزند هستند و تصميم به طلاق مي‌گيرند، وظيفه حساس‌تر و متفاوت تري نسبت به بقيه دارند و بايد بپذيرند كه بعد از طلاق، فرزندان در معرض آسيب بيشتري قرار مي‌گيرند، زيرا آنها توانايي‌هاي شناختي لازم براي انطباق دادن خود با شرايط جديد را ندارند بنابراين جدايي پدر و مادرشان مي‌تواند به بحراني جدي تبديل شود.

آقاجري بيان داشت: تداوم يافتن ارتباط فرزندان با والدين و كيفيت آن، تعيين كننده ميزان صدمه‌اي است كه به آنها وارد مي‌شود، بنابراين نمي‌توان نسخه واحدي براي تمام بچه‌هاي طلاق نوشت.

كارشناس روانشناسي تصريح كرد: نحوه جدايي والدين، ميزان صلاحيت سرپرست جديد فرزندان و حفظ روابط پدر و مادر با آنها تعيين كننده خصوصيات بچه‌هاي طلاق خواهد بود، اما نگاه منفي آنها به زندگي و تداوم آن در آينده، افسردگي ايجاد مي‌كند و گاهي بچه‌هاي طلاق فكر مي‌كنند ديگر پدر و مادر، آنها را دوست ندارند، در نتيجه تصوير منفي نسبت به خود پيدا مي‌كنند، پس توجه داشته باشيد كه عشق خودتان را به كودكان ابراز كنيد و نشان دهيد كه هميشه شاهزاده قلب شما باقي مي‌مانند.

او ادامه داد: خلا عاطفي، ديد منفي نسبت به ازدواج، اولويت دادن به يكي از والدين، افت تحصيلي و ... از جمله آثار منفي طلاق والدين بر روي فرزندانشان است و بايد حس حمايت را به يكديگر منتقل كنند و آنها را تنها نمي‌گذاريد تا بتوانند احساس امنيت داشته باشند و براي شوك بزرگي كه پيش رو دارند، آماده شوند در غير اين صورت ممكن است توجه اطرافيان را با كار‌هايي مانند مصرف مواد مخدر، خودزني و ... جلب كنند.

آقاجري اظهار داشت: والدين شرايط طلاق را به گونه‌اي فراهم كنند تا كمترين آسيب به فرزندانشان وارد شوند، همچنين رفتار صحيح والدين آب سردي بر آتش احساسات منفي كه ممكن است به دليل مشكلات، در دوران كودكي و نوجواني خود با آن رو به رو شوند پس براي كاهش آسيب‌ها بهتر است قبل و بعد از طلاق با يك مشاور خانواده در ارتباط باشند.

اين كارشناس روانشناسي در پايان گفت: فراموش نكنيد ممكن است دنيايي از تفاوت‌ها با شريك زندگيتان داشته باشيد، اما يك وجه شباهت بين شما وجود دارد و آن، فرزند يا فرزندانتان هستند كه شخصيت آن‌ها برگرفته از رفتار والدين است.

وجود اعتياد در خانواده  يكي از بزرگ ترين چالش هايي است كه افراد ممكن است در طول عمر خود تجربه كنند. در واقع داشتن والدين معتاد يا آگاهي از درگيري فرزندان با سوء مصرف مواد يكي از استرس زا ترين تجربيات زندگي است و مي تواند اثرات بسيار مخربي بر سلامت روان و زندگي اجتماعي انسان بگذارد. به همين خاطر ما در اين مقاله تلاش كرده ايم در مورد راهكارهاي پيشگيري از اعتياد در خانواده آموزش هايي را ارائه كنيم.  

نقش خانواده در بروز اعتياد

متخصصان در مورد عوامل زمينه ساز موثر در بروز اعتياد مسائل مختلفي را مطرح مي‌كنند. يكي از عوامل بسيار تاثيرگذار بر سوءمصرف مواد ميزان حمايت دريافتي از جانب خانواده و نوع روابطي است كه در بين اعضاي آن جريان دارد. در حقيقت خانواده همواره يكي از مهم‌ترين نهادهايي است كه براي افراد امنيت، آرامش و لذت را فراهم مي‌كند. محروم شدن از حمايت‌هاي مناسب خانوادگي افراد را دچار مشكلاتي نظير احساس عدم امنيت و كاهش اعتماد به نفس مي‌كند و در نهايت براي دست يافتن به آرامش رواني  به راه حل‌هاي نامناسبي نظير مصرف مواد روي بياورند . 

روش هاي پيشگيري از اعتياد در خانواده

1- اهميت دادن به نياز تفريح

برخي از والدين دائما بر اهميت پيشرفت و پشتكار تاكيد مي‌كنند. آن‌ها با روحيه كمال گرايي خود هرگونه خوش گذراني را اتلاف وقت تلقي كرده و به اين ترتيب نياز به تفريح را در فرزندان خود ناديده مي‌گيرند. اين در حالي است كه اختصاص دادن زمان‌هاي خاص براي اوقات فراغت يكي از نيازهاي رواني اصلي در هر  فردي است كه بي توجهي به آن مي‌تواند منجر به آسيب‌هاي گوناگوني شود.

پناه بردن به لذت‌هاي آني نظير مصرف مواد از جمله پيامدهاي بالقوه اي است كه در پي ارضا نشدن سالم نياز به تفريح ايجاد مي‌شود. البته بايد تلاش كنيد در اين زمينه همواره جانب اعتدال را رعايت كنيد؛ چرا كه افراط در اين زمينه و تاكيد بيش از حد بر خوش‌گذراني نيز مي‌تواند دردسر ساز شده و افراد را در برابر لذت‌هاي ناشي از مصرف مواد آسيب پذير كند.

2- مهارت نه گفتن راهي براي جلوگيري از اعتياد در خانواده

در بسياري از موارد اعتياد به دليل ناتواني در برابر گروه دوستان اتفاق مي‌افتد. در واقع افرادي كه در برابر پيشنهاد مصرف مواد از جانب ديگران مقاومت كمي دارند بيش از ديگران احتمال دارد كه دچار اعتياد شوند. از همين رو بسيار اهميت دارد كه والدين به فرزندان خود به خصوص در سنين نوجواني مهارت نه گفتن قاطع را بياموزند. چرا كه در اين سنين گروه دوستان براي نوجوان اهميت زيادي پيدا مي‌كند و بيشتر احتمال دارد كه بچه‌ها صرفا براي پذيرفته شدن در گروه‌هاي مورد علاقه خود درخواست مصرف مواد را قبول كنند.

3- كاهش استرس هاي خانوادگي

تحولات خانوادگي نظير طلاق والدين، جدايي از همسر، مرگ يكي از اعضا و مهاجرت از جمله موضوعات استرس زاي عمده‌اي هستند كه بايد حتما مورد توجه قرار بگيرند. بي توجهي به آسيب‌هاي رواني ناشي از اين مشكلات با ايجاد وضعيت‌هاي روانشناختي مشكل ساز نظير افسردگي و اضطراب مي‌تواند هر نوجواني را در برابر اعتياد آسيب پذير كند. در نتيجه بايد به موقع براي كاهش استرس‌هاي ناشي از اين مشكلات اقدام كنيد و در صورت لزوم از يك روانشناس براي مديريت بهتر اوضاع كمك بگيريد.

4- مهارت حل مسئله و مقابله با اعتياد در خانواده

يكي از مهم‌ترين موضوعات پرورش روحيه حل مسئله در خود و ساير اعضاي خانواده است. كساني كه از مهارت حل مسئله برخوردار نيستند در مواجهه با مشكلات در افكار و احساسات منفي خود غرق مي‌شوند و نمي‌توانند براي عبور از آن‌ها برنامه‌اي ترتيب دهند. اين روش موجب مي‌شود كه براي كاهش احساسات ناخوشايند خود به هر وسيله اي متوسل شوند كه مصرف مواد نيز يكي از آن‌هاست. از همين رو تلاش كنيد در هر موقعيتي در كنار افكار و احساسات خود گزينه‌هاي موجود براي حل مسئله را نيز بررسي كرده و به يكديگر كمك نماييد تا با حمايت هم راه حلي براي مشكلات بيابيد.

5- به روز كردن اطلاعات خود در مورد اعتياد

به عنوان والدين لازم است از مواد مخدري كه اغلب توسط جوانان مصرف مي‌شود آگاهي داشته باشيد و در مورد آن ها به فرزندان خود نيز اطلاعات بدهيد. چرا كه در بسياري از موارد افراد به دليل عقايد غلط در مورد مواد مخدر جديد درگير اعتياد به مي‌شوند.

در حقيقت مي‌توان گفت عامل اصلي اعتياد فقر اطلاعاتي است. براي مثال ممكن است برخي فكر كنند شيشه براي لاغري مناسب است يا استعمال گل باعث افزايش خلاقيت مي‌شود در حالي كه اين‌ها باورهاي عمومي غلط هستند و هرگز توسط هيچ منبع موثقي تاييد نمي‌شوند. حقيقت گفتني درباره هر دو ماده اعتيادآور اين است كه مي‌توانند همانند يك روانگردان عمل كنند و باعث بروز مشكلات روانشناختي خاصي نظير هذيان و توهم شوند.

6- حل و فصل به موقع دعواهاي خانوادگي

وجود دعواها و تنش‌هاي خانوادگي يكي از عوامل استرس زايي است كه افراد را به محيط بيرون خانه سوق مي‌دهد. در اين شرايط افراد ممكن است براي بازيافتن امنيت نداشته خود به راهكارهاي ناسالمي متوسل شوند و به مصرف اعتياد روي بياورند. در نتيجه اگر مشكلات خانوادگي مزمني داريد براي پيشگيري از بروز آسيب‌هاي جانبي به يك روانشناس متخصص در حوزه خانواده يا زوج مراجعه نماييد.

7- ايجاد تعادل بين نياز به استقلال و آزادي

بسيار مهم است كه بتوانيد به عنوان والدين بين نياز به آزادي و استقلال در فرزندان خود به خصوص در دوران نوجواني تعادل ايجاد كنيد. ايجاد محدوديت‌هاي بسيار سفت و سخت همانند اعطاي آزادي بي حد و حصر به نوجوانان آن‌ها را در برابر اعتياد آسيب پذير كند. در نتيجه لازم است كه بتوانيد نوعي نظارت غير مستقيم اتخاذ كنيد و همواره هردوي اين نيازها را مد نظر خود قرار دهيد.