كورتيزول يا هيدروكورتيزون هورموني است كه توسط غده فوق كليوي ترشح مي شود. اين هورمون باعث افزايش قند خون مي شود، اما در عين حال عوارض ديگري نيز دارد. از جمله اينكه رشد استخوان را كاهش داده و مي تواند باعث ايجاد بيماري ها و مشكلات متعددي مانند چاقي و اضافه وزن مي شود.
زماني كه ميزان كورتيزول در خون به طور افراطي بالا مي رود، صحبت از هيپركورتيزوليسم يا سندرم كوشينگ به ميان مي آيد. اين بيماري باعث تجمع چربي، افزايش فشار خون و استرس بدني مي شود. كاهش مصرف قهوه و افزايش انرژي سوزي به كمك ورزش دو كار ضروري در كنترل ميزان كورتيزول مي باشد. در اين مطلب شما را با چند نشانه بالا بودن اين هورمون كه به هورمون استرس نيز معروف است آشنا مي كنيم.
افزايش وزن ناگهاني
افزايش وزن يكي از علائم اوليه ميزان بالاي كورتيزول در بدن است. اين هورمون در بخش هاي فوقاني بدن به دليل تجمع چربي در سطح شانه ها، قفسه سينه و پشت محسوس است. افزايش هورمون كورتيزول بدن افراد را در معرض اضافه وزن و چاقي قرار مي دهد.
علائم پوستي
پوست نيز تحت تاثير هيپركورتيزوليسم قرار مي گيرد. اين امر نيز مي تواند باعث بروز اختلالاتي مانند آكنه، زخم هاي كبود روي سينه ها، شكم و ران ها، هماتوم و ضعف هاي شديد و افزايش موي زايد صورت و بدن مي شود. بنابراين اگر با علائمي اينچنيني مواجه هستيد امكان دارد كورتيزول بدن تان بالا رفته باشد.
علائم عضلاني و استخواني
ميزان بالاي كورتيزول در بدن همچنين روي سلامت عضلاني و استخواني تاثير دارد. بافت هاي استخواني ضعيف تر مي شود و اين مسئله خطر شكستگي استخواني را بالا مي برد بويژه در ناحيه دنده ها و ستون فقرات. بنابراين بايد نسبت به بالا بودن كورتيزول در بدن حساس تر از هميشه بود.
افت دستگاه ايمني بدن
تيموس غده اي در بدن است كه وظيفه آن كنترل و تنظيم دستگاه ايمني بدن انسان است. اما كورتيزول بالا در بدن باعث برهم زدن تعادل تيموس شده و در نتيجه دستگاه ايمني بدن دچار مشكل مي شود. اين هورمون مي تواند باعث مرگ برخي سلول ها مي شود و سيستم ايمني بدن را وادار به حمله به برخي بافت هاي بدن مي كند.
رايج ترين علامت مربوط به اين اختلال بروز آلرژي ها و آسم است. با اين حال ممكن است مشكل جدي تر شود. چنين اختلالي در بدن شرايط ابتلا به بيماريهاي جدي تر مانند لوپوس، بيماري كرون يا فيبروميالژي (دردهاي گسترده عضلاني، اسكلتي) را فراهم مي كند.
افسردگي و تغييرات خلق و خوي
اضطراب يكي از رايج ترين علائم در بين بيماراني است كه از ميزان بالاي استرس رنج مي برند. اضطراب معمولا با تغييرات ناگهاني و مداوم خلق و خوي همراه است و در جدي ترين موارد مي تواند به افسردگي ختم شود. نتايج برخي پژوهش ها نشان مي دهد كه ميزان بالاي كورتيزول، گردش خون و كنترل قند در مغز را كاهش مي دهد. اين واكنش قابليت سلول هاي مغزي را در كنترل گلوكز (قند) به خطر مي اندازد و اين مشكل باعث مرگ برخي از سلول ها مي شود.
خستگي و بي خوابي
كورتيزول انرژي بدن را هدر مي دهد. بدن در طول روز به دليل ترشح كورتيزول فعال است و نمي تواند به درستي استراحت كند. در طول شب نيز كورتيزول بالا مانع از آن مي شود كه فرد به خوبي استراحت كند و در نتيجه نمي تواند خوابي احياكننده و درست داشته باشد. در شرايط عادي حدود ساعت 8 صبح زمان افزايش كورتيزول است تا بدن قدرت فعال بودن در طول روز را داشته باشد. اما افرادي كه از هيپركورتيزوليسم فعال رنج مي برند مسئله برعكس است. اين هورمون در طول شب ترشح مي شود و فرد به دليل عدم استراحت كافي در طول روز احساس خستگي و خمودگي مي كند.
راه هاي كم كردن كورتيزول
بعد از آشنايي اوليه با علائم كورتيزول بالا وقت آن رسيده است كه توصيه هايي در جهت كاهش ميزان اين هورمون و داشتن زندگي سالم تر ارائه دهيم:
از نوشيدن قهوه پرهيز كنيد
كافئين باعث افزايش ميزان كورتيزول در خون (حداقل 30 درصد در هر ساعت) مي شود. بايد در نظر داشت كه تاثيرات اين هورمون گاهي تا 18 ساعت نيز باقي مي ماند. اگر مي خواهيد متابوليسم كاتابوليك را كاهش و متابوليسم آنابوليك را افزايش دهيد از نوشيدن قهوه بپرهيزيد.
ورزش كنيد
خواص ورزش منظم بر هيچكس پوشيده نيست. ورزش روزانه باعث رشد توده عضلاني و افزايش ترشح سروتونين و دوپامين مي شود و در نتيجه به كاهش اضطراب و افسردگي كمك مي كند. علاوه براين با ورزش منظم انرژي بيشتري مي سوزانيد و اين امر نيز ميزان كورتيزول را هرچه بيشتر كنترل مي كند.
ميزان قند خون تان را كنترل كنيد
علاوه بر ورزش بايد قند خون تان را نيز كنترل كنيد. البته ورزش منظم به كنترل قند نيز كمك مي كند. در هر حال لازم است كه با مصرف مواد غذايي حاوي پروتئين، كربوهيدرات هاي پيچيده و فيبر به فكر كنترل قند خون تان باشيد. توصيه مي شود كه مكمل ويتامين B، كلسيم، منيزيم، كروم، زينك و ويتامين C نيز مصرف كنيد.